Kur bëhet fjalë për romanin “Kapelat prej kashte” është e vështirë t’i shmangesh tundimit për të përmendur fjalët e Kamysë, i cili duke iu referuar këtij romani në kohën e botimit të tij në Francë shkroi: Dielli është zhdukur nga librat në ditët e sotme. Prandaj ata na bëjnë keq, në vend që të na ndihmojnë në jetë. Por sekreti ruhet ende në disa vende, përçohet nga njëri ithtar tek tjetri... Njëra prej tyre është Margarita Liberaki, e cila me stilin e veçantë dhe gjuhën e saj të rrjedhshme poetike e përshkruan peizazhin e dielltë të Atikës duke rrokur të gjitha elementet e natyrës, një mjedis idilik plot dritë e ngrohtësi jo shumë larg Athinës ku marrin jetë përjetimet, emocionet, dashuritë, zhgënjimet, pritshmëritë, dilemat dhe të fshehtat e personazheve.

Romani “Kapelat prej kashte” është një vepër e rëndësishme e letërsisë greke të pasluftës, i cili edhe pse i botuar në vitin 1946, fill pas Luftës së Dytë Botërore, nuk u bën jehonë ngjarjeve të rëndësishme historike të asaj periudhe, por përqendrohet më tepër te marrëdhëniet njerëzore, problematikat brenda familjes dhe lidhja e njeriut me natyrën. Me një stil të veçantë rrëfimi dhe përmes një larmie karakteresh femërore pasqyrohen në roman shqetësimet, pasionet, sfidat dhe pasiguritë në faza të ndryshme të jetës së një gruaje. Katerina, e cila rrëfen edhe ngjarjet në roman, është një vajzë ëndërrimtare me imagjinatë të gjallë, rend pas dashurisë, por njëkohësisht stepet para vendimeve të mëdha që lidhen me të, Infanda e druajtur dhe e përmbajtur kur bëhet fjalë për dashurinë, por e rrëmbyer dhe e çlirët kur kalëron e vetme, Maria joshëse e lozonjare në fillim të romanit, por një nënë dhe bashkëshorte e devotshme në fund të tij, Ana një grua e divorcuar që kujdeset për tri vajzat e saj dhe për shtëpinë, e luhatet mes së tashmes dhe të shkuarës, teto Tereza që për shkak të përjetimeve të dhimbshme në rininë e  saj ka vendosur të mos martohet dhe t’i përkushtohet pikturës, Lora Parigori një grua me shpirt të trazuar, që edhe pse e martuar vazhdon të ëndërrojë për dashuri të tjera, gjyshja polake, e cila shfaqet në roman vetëm përmes kujtimeve, por drejtpërsëdrejti apo tërthorazi ka ndikim në jetën e personazheve, një grua e bukur në rininë e saj që zgjedh të largohet për të përjetuar dashurinë me një muzikant duke lënë pas burrin dhe dy vajzat e saj. Janë edhe një sërë personazhesh të tjera si kapiten Andrea, i cili gjendet diku mes realitetit (përmes rrëfimeve të të atit) dhe fantazisë së Katerinës, gjyshi me dashurinë për natyrën dhe brengën e tij të pashlyer, si dhe të rinjtë Mario, Davidi e Nikita që janë pjesë e jetës, përjetimeve dhe zhgënjimeve të tri motrave.

“Kapelat prej kashte” është një roman që e çon lexuesin në kohë të tjera dhe ngjall tek ai emocione e ndjesi të njohura e të panjohura, një roman që lexohet e rilexohet; nuk është e rastësishme që në Greqi janë bërë mbi pesëdhjetë ribotime të tij. Ndodh që kur e lexojmë një libër për herë të dytë a të tretë ndryshon mënyra se si e perceptojmë, por është interesante se si ndryshojnë ndjesitë dhe perceptimet kur e rilexon atë gjatë dhe në funksion të procesit të përkthimit. Kur e lexova për herë të parë “Kapelat prej kashte”, krejt e re në moshë atëherë, shkaktoi tek unë ndjesi dhe emocione që më shoqëruan gjatë dhe ndoshta jam ende njëra prej atyre lexueseve që e konsiderojnë një nga romanet e tyre të preferuara. Por gjatë rileximit të tij pas shumë vitesh, këtë herë për ta përkthyer, vura re shumë ngjyrime të reja, që më parë s’u kisha kushtuar vëmendje, ndoshta, sepse tani ndalesha më gjatë pothuajse në çdo fjalë për ta përcjellë kuptimin e saj sa më mirë në shqip, për të përçuar pikërisht ato ndjesi që të jep origjinali. Ndryshoi gjithashtu edhe qëndrimi im ndaj personazheve dhe sjelljeve të tyre,  tani i shihja nga një këndvështrim tjetër, jo thjesht nga këndvështrimi i përkthyesit, por edhe i një lexuesi më të pjekur.  E megjithatë ka diçka që vazhdon të mbetet e pandryshuar: “Kapelat prej kashte” mund të lexohet e të shijohet nga çdo moshë dhe në çdo kohë.

Shpërndaje